Labëria është një krahinë historike që gjendet në Shqipërinë jugperëndimore. Banorët e saj janë të njohur si Labës (të referuara si shqip: nj.: Lab, sh. Lebër, gjithashtu nj. dialektor: Lap) dhe kufijtë e saj arrijnë nga Vlora në Himarë në jug, në kufirin grek pranë Sarandës, duke përfshirë Kurveleshin e Qarkut Gjirokastër dhe duke u shtrirë në lindje në qytetin e Tepelenës. Sipas gojëdhënës, krahina kufizohet me tri ura.
Shtrirja
Në përkufizimin e tij më të gjerë, Labëria mund të përdoret për të përfshirë çdo gjë nga Mallakastra dhe Lumi Vjosa deri në Sarandë, dhe në përkufizimin e saj (më të zakonshëm) mund të referohet vetëm në Himarë, Tepelenë dhe Kurvelesh. Në përkufizimin më të gjerë, përveç këtyre tre rajoneve, rajone të tjera janë Vlora dhe rrethinat e saj në jug të lumit Vjosa, Lunxhëria, Mallakastra, Gjirokastër dhe rrethinat e saj, Delvinë dhe rrethinat e saj, Pogon, Dropull, Sarandë dhe nganjëherë (shumë rrallë) Këlcyra dhe Zagori. Rajonet kufizuese përfshijnë Pogon, Myzeqe, Çamëria, Dangëllia dhe Dishnica (si dhe kufiri me Greqinë).
Kultura
Labëria dallon kulturisht nga pjesa tjetër e Shqipërisë në traditat dhe folklorin e saj. Labët ishin njerëz baritorë luftarakë që jetonin kryesisht në malet e Kurveleshit, Progonatit dhe Vlorës gjatë pushtimit osman të Shqipërisë. Megjithatë, për shkak të migrimeve masive në zonat urbane pas Luftës së Dytë Botërore, popullsia tani është e përqendruar në qytetet e Vlorës, Tepelenë, Gjirokastër dhe Sarandë.
Pleqërishtë është një zhanër e iso-polifonisë shqiptare e gjetur kryesisht në Labëri.
Historia
Historikisht, Labët ishin pasues të Krishterimit Ortodoks Lindor, por shumë u kthyen në Islam gjatë sundimit Osman, me pjesën më të madhe të konvertimit që ndodhën në shekullin e 18-të. Konvertimet ishin veçanërisht intensive gjatë viteve të konfliktit midis Rusisë Ortodokse dhe Perandorisë Osmane, gjatë së cilës disa sundimtarë u shtrënguan mbi krishterët ortodoksë nga sundimtarët osmanë, duke përfshirë edhe kthimin e detyruar të fshatrave në shkallë të ulët, duke kundërshtuar tolerancën zyrtare osmane për të krishterët.[1] Arsyet shtesë për konvertimin përfshijnë diskriminimin dhe shfrytëzimin e të krishterëve nga sundimtarët osmanë, modelet e mëparshme të konvertimit midis sekteve të ndryshme të krishtera dhe shpërndarjes së ndryshme para-osmane të besimeve të krishtera në rajon (përfshirë ortodoksinë, katolicizmin, Bogomilizmin dhe madje arianizmin). sondazhi që vetëm të krishterët duhej të paguanin, varfëria e kishës, analfabetizmi masiv i priftërinjve dhe fakti që gjuha e adhurimit nuk ishte gjuha shqipe.[2] Tradita pohon se një konvertim masiv i Labëve ndodhi gjatë një urie në të cilën peshkopët e Himarës dhe të Delvinës refuzuan të lejonin Labët të thyejnë shpejt dhe të pijnë qumësht.[3]
Shumë laboratorë u rekrutuan nga trupa osmane Jannisary për shkak të natyrës së tyre luftarake dhe preferencës fillestare të osmanëve për rekrutimin e shqiptarëve pas pushtimit të tyre në Ballkan. Pas shpërndarjes së trupave Jannissary nga Sulltan Mahmud II në 1826, dega sufi e Urdhrit Bektashi, një institucion bërthamor jazistar, u shpërnda gjithashtu dhe ndjekësit e tij ekzekutuan ose u internuan në jug të Shqipërisë. Si rezultat, shumica e Labëve sot i përkasin besimit bektashian me të krishterët ortodoksë të përqendruar në rajonin bregdetar të Himarës, si dhe disa xhepa në të gjithë qarkun e Vlorës dhe pjesët jugore dhe lindore të rajonit, rreth Gjirokastrës, Delvinës dhe Sarandës.
Ali Pasha nga Tepelena ose nga Janina (Ioannina), i mbiquajtur Aslan, “Luani” ose “Luani i Jannines” (1740-1822), ka lindur ne kete rajon. Ai vendosi pjesën perëndimore të Rumelisë, territorin evropian të Perandorisë Osmane, i cili u quajt edhe Pashalik i Janinës. Gjykata e tij ishte në Janinë. Aliu kishte tre djem: Ahmet Muhtar Pasha (shërbeu në luftën e 1809 kundër rusëve), Veli Pasha nga Morea dhe Salih Pasha i Vlorës. Ali Pasha i Tepelenës vdiq duke luftuar më 5 shkurt 1822, në moshën 82 vjeçare.
Gjuha
Dialekti i lidhur me Labërinë është dialekti Lab, i cili është i veçantë në rajon. Dialekti përzier karakteristikat novatore dhe arkaike dhe është i lidhur ngushtë me Arbëreshët e folur nga diaspora e vjetër shqiptare në Itali, Arvanishtja e Arvanitasve në Greqi dhe Çamërishtja./Wikipedia -laberianews
