Një marrëveshje e kohës së luftës që lejoi rifillimin e eksporteve të grurit nga Ukraina dhe ndihmoi në zbutjen e rritjes së çmimeve globale të ushqimit do të zgjatet me 120 ditë. Nisma krijoi një korridor të sigurt detar në Detin e Zi dhe procedurat e inspektimit për të adresuar shqetësimet ruse dhe ukrainase se anijet e ngarkesave që udhëtojnë në brigjet jugore të Ukrainës mund të mbajnë armë ose të nisin sulme.
Marrëveshja që Ukraina dhe Rusia nënshkruan në marrëveshje të veçanta me OKB-në dhe Turqinë më 22 korrik do të përfundonte të shtunën. Rusia konfirmoi zgjatjen, por tha se priste përparim në heqjen e pengesave për eksportin e ushqimit dhe plehrave ruse. Lajmi se marrëveshja do të vazhdojë erdhi mes një breshëri të re sulmesh ajrore ruse që goditën infrastrukturën energjetike të Ukrainës, ndërtesat e banimit dhe një zonë industriale.
Presidenti ukrainas, Volodymyr Zelenskyy, e quajti zgjatjen një vendim kyç në luftën globale kundër krizës ushqimore. Sekretari i Përgjithshëm i OKB-së Antonio Guterres dhe presidenti turk Rexhep Tajip Erdogan mirëpritën rinovimin e marrëveshjes katërmujore.
“Unë u preka thellësisht kur mësova se në Stamboll, Turqi, Ukrainë, Rusi dhe OKB kishin arritur një marrëveshje për rikthimin e Iniciativës së Kokrrave të Detit të Zi, duke lejuar eksportin e lirë të drithërave ukrainase,” tha Guterres.
Ukraina dhe Rusia janë furnizuesit kryesorë globalë të grurit, elbit, vajit të lulediellit dhe ushqimeve të tjera për vendet në Afrikë, Lindjen e Mesme dhe pjesë të Azisë ku shumë njerëz po luftojnë me urinë. Humbja e këtyre furnizimeve pas pushtimit rus të Ukrainës më 24 shkurt, kishte rritur çmimet globale të ushqimeve dhe kishte nxitur shqetësimet për një krizë urie në vendet më të varfra.
Rusia kishte shprehur pakënaqësi për pjesën e marrëveshjes që synon lehtësimin e eksporteve të grurit dhe plehrave ruse, duke lënë të kuptohet se mund të mos binte dakord për një zgjatje. Megjithëse sanksionet perëndimore kundër Rusisë për pushtimin e saj në Ukrainë nuk synonin eksportet e ushqimit, shumë kompani të transportit dhe sigurimit hezituan të merren me Moskën. Guterres tha se OKB-ja ishte plotësisht e përkushtuar për të hequr pengesat për transportin e ushqimit dhe plehrave nga Rusia.
Ministria e Jashtme ruse tha se Moska kishte lejuar që zgjatja të hynte në fuqi pa asnjë ndryshim në termat dhe qëllimin e marrëveshjes së saj. Ministria tha se Rusia vuri në dukje “intensifikimin” e përpjekjeve të OKB-së për të përshpejtuar eksportet ruse.
“Të gjitha këto çështje duhet të zgjidhen brenda 120 ditëve për të cilat zgjatet ‘marrëveshja e paketës’”, tha ministria.
Moska pezulloi shkurtimisht pjesëmarrjen e saj në marrëveshje në fund të tetorit, duke përmendur rreziqet për anijet e saj pas asaj që pretendonte se ishte një sulm me dron ukrainas në flotën ruse të Detit të Zi. Ukraina nuk e mori përgjegjësinë për sulmin. Ministria turke e Mbrojtjes tha se vendimi për zgjatjen e marrëveshjes erdhi pas dy ditësh bisedimesh në Stamboll midis delegacioneve nga Turqia, Rusia, Ukraina dhe OKB-ja, të cilat u mbajtën në një atmosferë pozitive dhe konstruktive.
Palët diskutuan gjithashtu masat e mundshme shtesë për të dërguar më shumë drithë për ata që kanë nevojë reale, për të adresuar me sa duket ankesat ruse se shumica e grurit ka përfunduar në vendet më të pasura. Erdogan sugjeroi të enjten se gruri nga Rusia mund të shndërrohet në miell në Turqi dhe të dërgohet në vendet afrikane në nevojë. Shefi humanitar i OKB-së, Martin Griffiths tha muajin e kaluar se 23% e eksporteve nga Ukraina sipas marrëveshjes së grurit kanë shkuar në vendet me të ardhura të ulëta ose të mesme dhe 49% e të gjitha dërgesave të grurit kanë shkuar në vende të tilla. Tregjet u befasuan këndshëm nga zgjatja, megjithëse është vetëm për disa muaj në vend të një viti.
“Ukraina dhe Rusia janë eksportues kaq të rëndësishëm të drithërave, saqë pjesa tjetër e tregut nuk mund ta zëvendësojë plotësisht mungesën e plotë të grurit ukrainas. Kështu që kjo marrëveshje do të ketë rëndësi të konsiderueshme për çmimet e ushqimeve, edhe nëse vëllimet nuk janë ato që ishin përpara pushtimit,” tha ai.
Deri në fund të zgjatjes katërmujore, tregjet do të “çmojnë me rrezikun që ai të mos zgjatet dhe çmimet do të rriten pak përsëri. Pas njoftimit, çmimet e të ardhmes së grurit ranë 2.6% në Çikago. Arnaud Petit, drejtor ekzekutiv i Këshillit Ndërkombëtar të Drithërave, tha se rajoni i Detit të Zi po prodhon disa nga gruri më i lirë në botë dhe vazhdimi i këtyre furnizimeve parandalon një goditje çmimi.
“Ka pasur korrje të mira në rajon, duke kontribuar në një pritshmëri 10 milionë tonë më shumë grurë në mbarë botën krahasuar me vitin e kaluar”, tha ai.
Zgjatja e marrëveshjes do të thotë që fermerët ukrainas mund të planifikojnë të mbjellin. Petit tha megjithatë, se kur bëhet fjalë për çmimet e ushqimeve, lëvizja tregtare nuk është aq e rëndësishme sa monedhat në mbarë botën që dobësohen kundrejt një dollari të fortë amerikan, me të cilin mallra si gruri dhe drithërat e tjera janë me çmim. Këshilli llogariti se për Ganën, e cila kryesisht importon grurin e saj nga Kanadaja, çmimi i grurit në dollarë nga Kanadaja ka qenë kryesisht i qëndrueshëm për dy vjet. Por ndryshimi në monedhën vendase përkthehet në një rritje çmimi prej 70%. Çmimet globale të ushqimeve ranë rreth 15% nga kulmi i tyre i marsit, pasi nisma e grurit u miratua në korrik.
“Me dërgimin e më shumë se 11 milionë tonëve drithëra dhe ushqime për ata në nevojë nëpërmjet rreth 500 anijeve gjatë katër muajve të fundit, rëndësia dhe përfitimet e kësaj marrëveshjeje për furnizimin me ushqim dhe sigurinë e botës janë bërë të dukshme,” tha Erdogan.
