NË PRITJE TË NJË MESHTARI NË SHKUP QË DO TA FLISTE GJUHËN E NËNË TEREZËS!
Nga Prof. Dr. SKENDER ASANI
Ipeshkvia Shkup-Prizren historikisht ka luajtur rol të jashtëzakonshëm në ruajtën e kohezionit të brendshëm kombëtar e shpirtëror të shqiptarëve. Nga kjo ipeshkvi dolën apostuj të vërtetë të shqiptarizmës, të cilët mision nuk e kishin vetëm çështjen e predikimit dhe edukimit fetar por edhe ndërgjegjësimin kombëtar. Ipeshkvët dardanë Andreja Bogdani ,Pjetër Bogdani, Gjon Nikollë Kazazi, Andreja Logoreci,Pashk Trokshi, Lazër Mjeda etj. mbollën frymën e iluminizmit perendimor në këto treva dhe hodhën themelet e urave të komunkimit e bashkëpunimit kulturor në mes të shqiptarëve dhe popujve evropian.
Shkupi si qendër e dikurshme e Dardanisë, ishte bërë edhe një panteon i ideve iluministe, por edhe një rreze shprese për mbijetesën shqiptare nën dominimet e huaja ideologjike e fetare. Nga Shkupi drejt metropoleve të Evropës dërgoheshin letra e telegrame që shpërfaqshin gjendjen reale të Ipeshkvisë, por edhe të arealit të përgjithshëm jetësor ku mbizotëronin idetë hegjemoniste të aleancve ballkanike.
Brenda këtij areali po zhvillohej një ind i fuqishëm i mbijetesës shqiptare në Shkup që si strumbullar kishte familjet fisnike katolike shqiptare. I pazëvendësueshëm në këtë gjallim ishte kontributi i familjes Bojaxhiu, në krye me aristokratin e asaj kohe, Kolë Bojaxhiun. Më vonë nga kjo familje do të del një emër emblematikë me përmasa planetare. Gonxhe Bojaxhiu, një bijë shkupjane, më vonë u bë nënë e gjithë njerëzimit. E shenjta Nënë Tereze nga Çarshia e Vjetër e Shkupi mori frymën e diversitetit fetar, gjuhësor e kulturor dhe barti në gjithë botën mesazhin e mirësisë dhe dashurisë njerëzore.
Me shpërthimin e luftërave ballkanike, filluan edhe goditjet e para ndaj këtij komuniteti, por fuqia e mbijetesës ishte më e madhe se furtunat që sillte koha. Përmasat e kësaj fuqie ishin të dukshme në organizimin kulturor e arsimor të komunitetit shqiptar katolik të Shkupit, andaj nuk është e rastësishme që pikërisht në këtë qytet lindën insitucionet e para skenike e muzikore shqiptare, siç ishte Teatri dhe banda frymore e qytetit të Shkupit.
Kontinuiteti dhe prezenca e komunitetit katolik të Shkupit kishte ngritjet dhe rëniet e veta, deri në kohën e pavarsëmit të republikave të ish Federatës Jugosllave, atëherë kur edhe Ipeshkvia Shkup-Prizren e humbi primatin që e kishte dhe u transformua në një juridksion tjetër me seli në Prishtinë, që aktualisht njihet si Ipeshkvia Prishtinë Prizren.
Por ky ndryshim nuk kaloi pa trauma në mesin e besimtarëve të komunitetit katolik të Shkupit. Ata ishin mësuar me meshat e Gaspër Gjinit dhe meshtarëve të tjerë, të cilët dashurinë për Hyjin dhe njerëzimin mbarë e transmetonin në gjuhën që e kuptonte më së miri komuniteti i Nënë Terezës në Shkup.
Ky ishte edhe pragu fatkeq që ndante komunitetin katolik shqiptar në dy drejtime: në asimilim dhe shpërngulje. Sfidat e këtij procesi arritën t’i mbijetojnë shumë pak familje shqiptare katolike të Shkupit dhe më gjerë, andaj ne si ITSHKSH kemi ngritur disa “çadra” për të pritur rrebeshin e furtunave të mëtejme. Fillimisht kemi themeluar Departamentin për mbrojtjen e trashëgimisë së Gonxhe Bojaxhiut – Nënës Tereze, si një mburojë institucionale ndaj tendencave mohuese e asimiluese që i kanosen komunitetit të Nënë terezës në Shkup. Për këtë qëllim ne si ITSHKSH kemi ndërmarrë disa veprime, duke filluar nga organizimi i konferencave shkencore, botimi i veprave me gjurmë kon krete të komunitetit katolik shqiptar në Shklup, deri te organizimi i pritjes solemne me rastin e Kërshëndellave katolikë më 23 dhjetor në ambinetet e ITSHKSH, ditë kjo që do të jetë tradicionale dhe do të shënojë për çdo vit simbolikisht organizimin shqip të meshës në shenjë kujtimi e nderimi të figurës së madhe të shenjtores Nënë Tereza dhe komunitetit të saj në Shkup. Prandaj është koha që në Shkup të kemi një meshtar që mban meshë në gjuhën e Nënë Terezës, në gjuhën e atyre që mbajtën gjallë civilizimin evropian në këtë pjesë të Gadishulit të Ballkanit. Të gjitha gjuhët janë të Zotit, por veshi i njeriut është mësuar të përkëdhelet me atë gjuhë që nëna i ka kënduar ninulla që në djep. Ninullat shqiptare të Shkupit Dardan shpëndaheshin në qiell bashkë me jehonën e kambanës së Kishës së Zemrës së Krishtit dhe formonin plazmën e pandashme të sintagmës së Rilindjes Kombëtare – fe e atdhe në një fole.
Komuniteti i Nënë Terezës pati fole të veten Ipeshkvinë Shkup-Prizren dhe me prishjen e kësaj foleje, shumë zogjë morën arratinë dhe shumë të tjerë e shterrën cicërrimën, ashtu siç shterren krojet kur ua shmangim ujin e burimit.
Ardhja e një meshtari në Shkup që do të
rikthente këto kroje në familjet katolike shqiptare, do të ishte një mrekulli që do ta bënte sakrificën e mbijetesës më kuptimplote, por edhe një mirënjohje për gjith ata që ruajtën kujtimin e shjejtë për gjithë këtë traditë të pasur.
Komuniteti i Nënë Terezës e meriton t’i dëgjoj predikimet fetare në gjuhën parëve, parëve, në gjuhën e Pjetër Bogdanit, Lazër Mjedës, Zef Ramës e Gaspër Gjinit.
ITSHKSH me Departamentin për mbrojtjen e trashëgimisë së Gonxhe Bojaxhiut-Nënë Terezës do të vazhdojë udhën e trazuar në zgjerimin e horizontit kuptimor mbi rëndësinë e kësaj figure madhore. Do të vazhdojë të këmbëngulë në mbrojtjen e saj nga mohimet e të tjerëve dhe nga ekzagjerimet që vijnë nga vet shqiptarët, duke i mveshur asaj atribute të paqena të heroizmave e folklorizmave kombëtare.
E shenjta Nënë Tereza është aq e madhe në dimensionin e perceptimit planetar, sa që çdo etiketë patetike që e ngushton këtë dimension do ta lëndonte bukurinë që reflekton figura e saj.
Ta admirosh këtë figurë duke mos ia ngushtuar atë që përfaqëson misioni i saj në botë, është nderi më i madh që mund t’i bëhet shenjtores Nënës Tereze.
