Petrit Ruka
Nertesi, unë të kam dashur “me det”, jo me “lumë…”
një mbresë nderimi për poetin Nertesi Asllani
Lajmi se miku im i dashur Nertesi Asllani kish shkuar për Andej ishte një kob që më la pa frymë kur e mora vesh. Nuk di pse në kokë më vetëtiu vargu i famshëm;
” Ç’u këput një këmbë mali.”
E tillë ish mbresa e parë, rrëshqitja e një çerek mali dhe zhurma e tij brenda kokës, diçka midis hatasë dhe dhembjes së pangushëllueshme.
Sepse vdekje të tilla nuk kanë të bëjnë me vdekjen e një njeriu, po me zhdukjen e një fenomeni. Është njësoj si të besosh se nuk do të ketë më erë, shi, pyje a diçka e këtij lloji. Sesi ia dalin disa njerëz me mish e kocka të ngjiten në rangun e një fenomeni, kjo mbetet një nga enigmat e pazgjidhura dhe më mirë që nuk do ta dimë kurrë.
I tillë ishte Nertesiu në këngën labe, të cilën nëse do ta perceptonim si një mal i tërë që fillon gjeografikisht nga Babica e deri në rrënojat e Butrintit, njëra nga këto këmbë të këtij mali ish djali i Bolenës, Nertesi Asllani. Burrë me fatin e një talenti të lindur që u fut trimërisht në kështjellën mijëravjeçare të këngës labe nga muret (sepse kënga labe është një kala pa porta) duke u ngjitur gur pas guri. Hyri brenda aty ku rrinë e mbretërojnë në çdo shekull pak kështjellarë, shumë pak të zgjedhur si prej zotit që ta sundojnë.
Mbetet shumë e vështirë ta kuptosh çdo të thotë të hysh brenda kësaj kalaje pa qenë një njohës i rrallë i këngës labe. Nisen me mijëra, rrugës mbeten veç qindra, por sipër në mure ngjiten pak, veç 10- 15 të tillë në çdo njëqind vjet. Aq janë, njësoj si në ato akademitë e famshme ku duhet të vdes njeri prej tyre që të hapet vendi për një tjetër të pavdekshëm. Dëshira për t’i shtuar nuk është veçse një përpjekje mburravece, një ves që shpesh lebërve ua kanë ngjitur jo me pa të drejtë. Aq janë, 10-12 në çdo 100 vjet. Njësoj si shokët e Krishtit.
Nertesiu e pati këtë fat të madh. Që në të gjallë me mendjen time unë e pata renditur aty, por tani kam brengën që nuk ia thashë dot në sy qysh kur ish Këtej… Sepse të gjallit, si për mallkim nuk i thuhet kurrë ajo që i takon. Vetëm pas vdekjes ky çmim jepet njëherë e mirë dhe i vdekuri nis jetën e pashtershme të të gjallit të pavdekshëm. Madje pas vdekjes fillon katrahura, lëvdatat e pavend e kapin turmën me një histeri të pandalshme dhe tepërimi bëhet sa “nuk merr vesh qeni të zonë.” Digjet dhe i njomi bashkë me të thatin.
Unik, i papërsëritshëm si poet i këngës labe dhe si këngëtar, me dritërat e tij të pangjashme me askënd.
Nuk e teproj po të them se pas një jete të tërë, tani që jam dhe vetë aty nga muzgu i jetës, them se e ia njoh folklorit të Labërisë trupin brinjët një e nga një.
Do të mjaftonte vetëm kënga e famshme “Dil pasha se jam për udhë” krijim i këtij poeti të madh që të bindtte dhe më dyshimtarin e pandreqshëm që ka lindur i tillë, të besonte se Nertesiu është një krijues sipëror, me një fuqi qiellore në njohjen e shpirtit të fjalës labe.
“Dil pasha, se jam për udhë
Dil pasha! (ref.)
Hamit ti e Hamit unë
Ti me det e unë me lumë,
Një nga ne do rroj’ më shumë,
Them se do të vë në gjumë!…”
Vargjet e kësaj kënge të mekin për nga origjinaliteti. Nuk e beson dot se është krijimi i një njeriu të vetëm si Nertesiu. Nuk e beson dot se autorësia e saj është e një njeriu të gjallë dhe jo e përpunimit shekullor gojë më gojë, pra nga fuqia kolektive.
`Habitem me këtë kryevepër!
Si ka mundur ta bëjë “kaq të vjetër” Nertesiu frymën e saj e ajo të ngjajë si e krijuar nja dy shekuj më parë. Sepse “të vjetrosh” një këngë, është njësoj si të vjetrosh verën në laborator me ca epruveta të shpifura, gjë që nuk mund të ndodh dot kurrë.
Si ka mundur ta bëjë kaq të shkurtër, ta mbledh një lëmsh të madh emocioni në pesë vargje e ato të kenë peshën e një poeme epike, të një eposi. Sa gjatë i është dashur për të fol kaq shkurt?!
Bukuria e saj është aq tronditëse sa do më duheshin faqe të tëra për ta komentuar e prapë do mbetesha i pakënaqur se nuk ia dola dot.
Vargu i parë ka “fodullëkun” trimëror e marramendës të një burri që të çan më dysh trurin. Cili është ky djalë fshati që nuk ka fare nge as për një pasha? Kaq me nxitim është sa nuk gjen dot kohë për ta pritur qoftë dhe një minutë më shumë. Dhe nuk bëhet fjalë ta pres për ndonjë hall dosido, por për kryehallin e kësaj bote, jetën ose vdekjen. I duhet patjetër që në udhë e sipër ta kryejë këtë mision. Të ndeshet për UDHËN e tij që ia kanë zënë. I kanë zënë udhën e lirisë, krye-udhën.
Deviza është e thjeshtë. Njëri nga Hamitët duhet të lirojë rrugën që të kaloj Hamiti i vërtetë, ai që fati e ka taksur të jetojë. Gjetja e rrallë që të dy burrat, pashai dhe fshatari i thjeshtë lab, quhen të dy Hamit është fantastike, si prej Zoti. Vetëm njëri është Hamiti i vërtetë, ai i udhës. Udha këtu ka vend vetëm për një njeri, nuk është dykalimshe, ashtu si rruga për në jetë apo në vdekje, ka gjithmonë vetëm një korsi. Po kush prej tyre pra do kalojë? Zgjidhja vjen e thjeshtë, njeri duhet të bjerë në gjumë, në errësirë, të shkojë tek asgjëja. Tjetri të vazhdojë më tej udhën e malit mbi opingat e tij të malësorit ose mbi kalin e stolisur mbi shpinë me sixhadenë e bukur persiane. Vetëm Njeri. Duket sikur Hamiti i Bolenës a fshatrave rreth e rrotull saj është i bindur se ndeshja është në disfavor të tij, gati e pashpresë. Sepse Hamiti i përtej Anadollit ka ardhur “me det” (ushtarë mizëri. ) Hamiti i Labërisë është “me lumë”, një lumë i hollë shokësh nga pas, i brishtë e ujëpakët si Shushica. Por kjo nuk ka të bëjë fare me bindjen e Hamitit të vogël. Ai duhet të bëjë detyrën e burrit. Të ndeshet. Nuk ka rëndësi fare në se vdes apo jo. I kanë zënë udhën e tij dhe ai thjeshtë duhet të bëjë detyrën, kodin e burrit, luftën e nderit.
Është i stërbindur se vetëm një nga “ne do rrojë më shumë”
Dhe vargu i fundit, aty ku çdo poet i madh si Nertesiu lëshon tërë fuqinë e tij artistike është biblik;
“Them se do të vë në gjumë”
Çfarë modestie prej engjëlli. Në ndeshje mundësitë janë fifti- fifti, 50 me 50 për qind. Guri i fatit kurrë nuk dihet se si rrokulliset në një ndeshje për jetë a vdekje me armë. Çfarë mrekullie poetike që të ndal zemrën mu në gjiks! Është kaq e bukur sa ndjen brenda gjoksit kërcitjen e “dhogave” të kraharorit. Gjithë pesha e këtij vargu llahtarisht i bukur mbërthehet mbi një folje të vockël njërrokëshe”
Them…
Nuk është mendoj, gjykoj,… se do ishte e shpifur dhe jo e kalibrit të rëndë si Nertesiu.
Nertesiu nuk mund të bëjnë çiliminllëqe të tilla.
Them…
Dhe ja, befas peshorja anon nga Hamiti i vogël “me lumë”
Sa lëviz vallë peshorja e besimit? Me çfarë njësie ta masim?!
Një përqind? Nuk ka rëndësi edhe sikur të mos jetë as 51 përqind. Le të jetë 50 % e një të mijtat e njëshit, gramit, milimetrit, trimërisë. Por ajo anon tek Hamiti i Labërisë. Sepse udha është e tij denbabaden, trimi nuk mund të niset në luftë pa këtë gramin e vogël të besimit. Është ky derhemi prej floriri që merret hua në zemër dhe ndan burrin nga Burri.
Gjithmonë më ka mahnitur kjo poezi. Qëndrova gjatë vetëm tek kjo, sepse edhe vetëm me një krijim të tillë Nertesiu hyn tek ata 10-12 kështjellarët e përjetshëm. Pse, ç’duhet më shumë se kaq për t’u bindur kush është Nertesiu? Mos duhet të pimë tërë detin e Vlorës për t’u bindur se ai është i kripur?! Mjafton vetëm një gllënjkë. Dhe kjo “poezia – det” që sapo kuturisëm ta ftillojmë capak, mjafton e tepron të themi me gojën plot se Nertesi është këmbë mali në folklorin e Labërisë.
…
Eh,… sa do të doja të t’i thosha pak a shumë këto në atë takimin që bëre për promovimin e librit mik i dashur në Vlorë. Më more dy herë në telefon, gati duke m’u lutur dhe unë mëkatari nuk të erdha. Tani do ta kem peng në zemër tërë jetën që nuk e bëra.
“T’i di hallet, më the në telefon, po dua që Petrit Ruka të jetë në gëzimin tim.”
Halli pse nuk erdha, tani më duket i vockël, qesharak, i pafalshëm, një plagë e një pendim që do ta marr deri në varr.
Pse dreqin nuk të erdha mik i dashur? Pse?
Në këmbë do të kisha ardhur të ta jepja këtë gëzim jete sikur ta dija se do të qe takimi i fundit.
Po kush e dinte (bërr, të bëhet akull trupi) se ti fill pas kësaj ngjarje do të ikje?!
Si ta dija? Njeriu ka idiotësinë e hatashme e mrekullisht të bukur të mendojë se nuk do të vdes kurrë. Mendova se do të gjeja raste të tjera të rrija me ty.
E pafalshme!
Ti kishe më shumë halle se unë.
Ti i kishe hallet “me det” e unë “me lumë”. Por në këtë rast fitove ti i detit. Humba unë i lumit.
Dhe Shushicë do ta kem pengun që nuk isha aty në gëzimin tënd të fundit.
Më fal Nertesi!…
Harroje!
Unë të kam dashur e të dua shumë o Njeri, unë të kam dashur “me det”, jo me “lumë…”
Petrit Ruka
gusht 2019
